بررسی وضعیت نظام مالیاتی کشور

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 12

بررسی وضعیت نظام مالیاتی کشور

اشاره: بند «الف»، ماده 2 قانون برنامه چهارم توسعه بر افزایش درآمدهای غیرنفتی دولت به منظور پوشش اعتبارات هزینه‌ای تأکید دارد. از ‌این رو، در راستای تحقق اهداف کلان اقتصادی و اتکای دولت به درآمدهای غیرنفتی، شناسایی منابع درآمدی جدید برای دولت ضروری است. در این بین، مالیات به عنوان اساسی‌ترین رکن درآمدهای دولت از اهمیت خاصی برخوردار بوده و برنامه‌ریزی برای بهفعل‌رسانی ظرفیت‌های بالقوه‌آن برای افزایش درآمدهای مالیاتی کشور لازم است. از این رو، برای دستیابی به این مهم، کشوربه یک نظام مالیاتی کارآمد، مؤثر، چابک، یکپارچه و نظام‌مند نیاز دارد تا  بتواند در یک دوره زمانی کوتاه‌مدت دولت را  به  اهداف عالیه عدالت  مالیاتی برساند.

به همین جهت بررسی و شناسایی مشکلات موجود نظام مالیاتی با توجه به وضعیت و شرایط کنونی برایتسریع در امور آن حیاتی است و از اولویت‌های اصلی  برنامه‌ریزان و دولتمردان جامعه به شمار می‌آید، تا از این رهگذر بتوان با یک بازنگری و روش‌شناسی بهنگام تحول و دگرگونی در نظام مالیاتی کشور ایجادکرد.

مالیات‌یکی ازابزارهای مؤثر تصمیم‌گیری‌در سیاست‌های مالی دولت است که موجب تغییر و تحول در متغیرهای کلان اقتصادی به سمت تعادل‌های اقتصادی می‌شود. از جمله روش‌های افزایش درآمدهای عمومی، گسترش پایه‌های مالیاتی و معرفی مالیات‌های جدید بوده که خود مستلزم اصلاح ساختار و نظام مالیاتی است. ‌این امر هم با تغییر در نظام جمع‌آوری اطلاعات و  سیستم عملکرد مالیاتی با رویکرد به ابزارها و نرم‌افزارهای پیشرفته میسر می‌شود. به عبارت دیگر، افزایش سهم مالیات‌ها در بودجه دولت (اعتبارات هزینه‌ای) به عنوان یکی از ابزارهای اصلی سیاست‌های دولت، منوط به تحول اساسی در سیستم وصول درآمدهای مالیاتی و حرکت به سمت یک سیستم یکپارچه اخذ مالیات، یکسان‌سازی سیاست‌ها و مقررات در وضع انواع مالیات‌ها، عوارض و هماهنگ کردن بخش‌های مختلف اقتصادی و  تمرکز آن تحت یک مدیریت کارآمد و در محدوده قوانین و مقررات،خواهد بود.

در چشم‌انداز بیست ساله جمهوری اسلامی‌ایران نیز در قسمت امور اقتصادی در بند 42 نیز بر این موضوع یعنی «حرکت برای تبدیل درآمد نفت و گاز به دارایی‌های مولد به منظور پایدارسازی فرآیند توسعه و تخصیص و بهره‌برداری بهینه از منابع» تأکید خاص شده است که این امر توجه برنامهریزان سیاسی و اقتصادی را  به سایر منابع درآمدی غیرنفتی مانند درآمدهای مالیاتی بیشتر نمایان می‌سازد.

مختصری از تاریخچه مالیات و تحولات آن

 نخستین قانون مالیات‌های مستقیم که تاحدی جامع و مانع بود در اسفند ماه 1345 تصویب شد. به موجب‌این قانون تمام مقررات مربوط به مالیات بر درآمد و دارایی که تا آن موقع به صورت پراکنده وضع شده بود،تجمیع و  نظام نوین مالیاتی‌ایران با تصویب ‌این قانون ‌ایجاد شد. ‌ ‌قانون مصوب اسفند ماه 1345 تا پیروزی انقلاب اسلامی‌ایران سه بار مورد اصلاح و تجدیدنظر جامع قرار گرفت و پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز اصلاحات متعددی در قانون مزبور به وجود آمد.

همچنین قوانین متعددی در زمینه مالیات‌های غیرمستقیم تصویب و اجرا شده است. علاوه بر اصلاح مقررات مالیاتی مندرج در قوانین بودجه سالیانه و برنامههای اول، دوم و سوم توسعه اقتصادی، لوایح

همچنین قوانین متعددی در زمینه مالیات‌های غیرمستقیم تصویب و اجرا شده است. علاوه بر اصلاح مقررات مالیاتی مندرج در قوانین بودجه سالیانه و برنامههای اول، دوم و سوم توسعه اقتصادی، لوایح متعددی در مورد اصلاح، حذف و ‌ایجاد قانون جدید مالیات‌های مستقیم از سال 1357 تا 1380 به تصویب شورای انقلاب اسلامی و همچنین مجلس شورای اسلامی رسید.

نحوه تأسیس‌ ‌و

ساختار کلی‌ ‌سازمان امور مالیاتی کشور

به منظور فراهم کردن موجبات اجرای مطلوب تمام برنامه‌ها و تکالیف مربوط به وصول مالیات و نظارت بر حسن اجرای قوانین و مقررات مالیاتی،‌ایجاد بستر مناسب برای تحقق اهداف مالیاتی کشور، افزایش کارآیی نظام مالیاتی و تمرکز تمام امور مربوط به اخذ مالیات در سازمانی واحد، سازمان امور مالیاتی کشور در مرداد ماه سال 1381 فعالیت‌های خود را در چارچوب وظایف قانونی و با تفکیک از معاونت درآمدهای مالیاتی وزارت امور اقتصادی و دارایی آغاز کرد.

سازمان امور مالیاتی کشور یکی از سازمان‌های زیرمجموعه وزارت امور اقتصادی و دارایی است که وظیفه شناسایی، تشخیص و مطالبه و وصول مالیات‌ها اعم از مستقیم و غیرمستقیم را  برعهده دارد. وصول مالیات براساس شیوه‌های زیر  انجام می‌شود: ‌ ‌

‌-‌‌ شناسایی مؤدیان و فعالیت‌های اقتصادی آنان.

‌- ‌رسیدگی و تشخیص.

‌‌-‌‌ مطالبه و وصول.

وظایف نظام مالیاتی کشور

به موجب ماده 9  آیین‌نامه اجرایی بند «الف» ماده 59 قانون برنامه سوم توسعه برخی از وظایف سازمان امور مالیاتی کشور عبارت است از:

1‌-‌ تصدی تمام امور مربوط به اجرای مقررات انواع مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم و سایر مالیات‌ها و تمام مراحل مربوط اعم از شناسایی مؤدیان، تشکیل پرونده و تنظیم شناسنامه‌های مالیاتی، تشخیص و مطالبه مالیات و حل اختلاف مالیاتی و وصول مالیات به طرق معمول یا از طریق عملیات اجرایی و سایر موارد مربوط به مالیات‌ها در چارچوب قوانین مالیاتی و سایر قوانین جاری کشور.

2‌- مطالعه، بررسی و شناخت موانع موجود نظام مالیاتی و برنامه‌ریزی برای رفع آنها.     ‌ ‌

3‌-اظهارنظر و ارایه پیشنهادهای لازم در زمینه تدوین سیاست‌ها و خط‌مشی‌های مالیاتی در اجرای وظایف قانونی مربوط.

4‌-تنظیم سیاست‌های اجرایی برای اخذ مالیات در کشور و تلاش مستمر به منظور حسن اجرای برنامه‌های مصوب.

5‌-اتخاذ تدابیر لازم درخصوص چگونگی اجرای قوانین و مقررات مالیاتی از طریق تهیه و تنظیم آیین‌نامه‌ها و دستور‌العمل‌های لازم و طراحی نظام‌ها و روش‌های اجرایی برای تشخیص و وصول مالیات.

6‌-اجرای دقیق و کامل و ارایه پیشنهادهای اصلاحی موردنیاز در خصوص قوانین و مقررات مالیاتی کشور و نظارت برحسن اجرای آنها.

7‌-طراحی، تدوین و اجرای پروژه‌های پژوهشی و اجرایی برای بهبود وضع نظام مالیاتی کشور در زمینه‌هایی از قبیل اصلاح ساختار نظام مالیاتی، ثبت‌نام و راهنمایی مؤدیان، گسترش خوداظهاری، انجام ممیزی‌های مؤثر، حسابداری مالیاتی، وصول و اجرا برای تسریع و تدقیق عملیاتی.

8‌-مطالعه، بررسی و پژوهش مداوم در زمینه قوانین و مقررات مالیاتی و ارایه پیشنهاد یا انجام اقدام‌های لازم برای اصلاح و تکمیل آنها از طریق مراجع قانونی ذی‌ربط.

9‌-مطالعه تطبیقی، بررسی و پژوهش مستمر در نظام‌های پیشرو مالیاتی کشورهای منتخب برای بهبود سیستم مالیاتی کشور.

10‌-مطالعه و بررسی به منظور یافتن راهکارهای مناسب شناسایی منابع مالیاتی، افزایش و توسعه ظرفیت‌های مالیاتی کشور و پیشنهاد آن به وزیر امور اقتصادی و دارایی.

11‌-گردآوری و پردازش اطلاعات و به‌کارگیری شماره‌های اقتصادی و ملی و کد پستی برای شناسایی واحدها و منابع مالیاتی و مشمولان قوانین و مقررات مالیاتی به منظور دستیابی به اهداف پیش‌بینی شده در قانون و اجرای عدالت مالیاتی.

12‌-انجام بررسی‌ها به منظور  بهسازی و اصلاح ساختار تشکیلاتی و نیروی انسانی شاغل در امور مالیاتی برای اجرای وظایف محول شده و تأمین نیروی انسانی موردنیاز.

13‌-طراحی، برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌های آموزشی لازم برای ارتقای کیفیت نیروی انسانی  براساس نیازهای تعیین شده.

14‌-طراحی، اجرا و بهسازی نظام جامع اطلاعات مالیاتی کشور و ایجاد شبکه اطلاعاتی فراگیر مکانیزه و استفاده از روش‌های نوین و ابزارهای پیشرفته برای تحقق درآمدهای مالیاتی.

15‌-برنامه‌ریزی و تهیه طرح‌های لازم برای افزایش بهره‌وری و کیفیت فعالیت‌های مالیاتی و کاهش هزینه‌های مؤدیان در پرداخت مالیات.

16‌-انجام مطالعات و بررسی‌های لازم و ارزشیابی مداوم عملکرد واحدهای مالیاتی و نیروی انسانی مربوط و هدایت و ارشاد  آنها.

17‌-انجام مطالعات اقتصادی مرتبط با مالیات و ارایه گزارش‌های تحلیلی و آماری مربوط به درآمدهای مالیاتی برای وزیر امور اقتصادی و دارایی و سایر مراجع قانونی ذی‌ربط و همچنین استفاده از تحلیل‌های انجام شده برای بهبود وضع نظام مالیاتی در کشور.

18‌-همکاری با مؤسسه‌های داخلی و بین‌المللی به منظور تحقق مأموریت‌ها در چارچوب مقررات موضوعه.

19-تهیه آیین‌نامه‌های موردنیاز پیش‌بینی شده در قوانین و مقررات موضوعه برای تصویب در مراجع ذی‌صلاح.

20‌-برآورد درآمدهای مالیاتی مربوط به هر سال و ارایه آن   برای درج در لایحه بودجه.

اساسی‌ترین موضوع در یک نظام مالیاتی، قوانین و مقررات حاکم بر آن نظام است که در اصل حوزه عمل و مبنای اجرایی آن را تعیین می‌سازد. این قوانین و مقررات هستند که اهداف مالیات، پایه‌های مالیاتی نرخ‌های مربوط به آن، معافیت‌های مالیاتی و وظایف هر واحد مالیاتی را در ارتباط با مؤدیان مالیاتی مشخص می‌سازد.

از سوی دیگر، نظام‌های اقتصادی متفاوت سبک و نظام خاص مالیاتی خود را دارند. به عنوان مثال، در نظام سرمایه‌داری نوع اخذ مالیات منطبق بر اصول حاکم بر نظام سرمایه‌داری عمل می‌کند و  در نظام اقتصاد اسلامی خمس و زکات بخش عمده مالیات را تشکیل می‌دهد و در یک نظام اقتصاد بسته و متمرکز، نظام مالیاتی خاص  آن سیستم، تعریف می‌شود.

قانون مالیات‌های مستقیم و غیر مستقیم نظام‌بندی مالیات در ایران را  معین کرده است و مطابق مواد  قانون، مالیات‌ها در کشور اخذ می‌شود.

بررسی پایه‌های مالیات درایران

مالیات‌های مستقیم

قانونگذار از طریق طراحی و تدوین قوانین و مقررات مالیاتی ضمن دستیابی به اهداف متفاوت راCی و نظر خود را درباره  پایه‌ها و نرخ‌های مالیاتی بیان می‌کند. ‌ ‌

طبق ماده یک قانون مالیات‌های مستقیم اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات هستند:

–تمام مالکان اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی نسبت به اموال یا املاک خود واقع در ‌ایران طبق مقررات باب دوم.

–هر شخص حقیقی‌ایرانی مقیم ‌ایران نسبت به تمام درآمدهایی که در‌ ایران یا خارج از ‌ایران تحصیل می‌کند.

–هر شخص حقیقی ‌ایرانی مقیم خارج از ‌ایران نسبت به تمام درآمدهایی که در ‌ایران تحصیل می‌کند.

–هر شخص حقوقی‌ ایرانی نسبت به تمام‌درآمدهایی که در ‌ایران یا خارج از ‌ایران تحصیل می‌کند.

–هر شخص غیرایرانی (اعم از حقیقی یا حقوقی) نسبت به درآمدهایی که در‌ ایران تحصیل می‌کند و همچنین نسبت به درآمدهایی که بابت واگذاری امتیازها یا سایر حقوق خود یا دادن تصمیم‌ها و کمک‌های فنی یا واگذاری فیلم‌های سینمایی  تحصیل می‌کند.

انواع مالیات‌های مستقیم شامل مالیات بر دارایی و ثروت، مالیات اشخاص حقوقی و مالیات بردرآمد می‌شود که هریک به بخش‌های دیگری تقسیم می‌شوند.

مالیات‌های غیرمستقیم

مالیات‌های غیرمستقیم به پنج دوره زمانی در فاصله سال‌های 1288 تا 1384 تقسیم می‌شود که در این سیر زمانی تغییر و تحولات قوانین و موضوع‌های مربوط به آن صورت گرفته است.